Τι είναι ο Στρεπτόκοκκος;

Το γένος Streptococcus (Στρεπτόκοκκος) περιέχει μεγάλο αριθμό ειδών, πολλά από τα οποία έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία, μολύνοντας ανθρώπους όλων των ηλικιών και από όλες τις κοινωνικοοικονομικές ομάδες. Οι ασθένειες που προκαλούνται από στρεπτόκοκκο κυμαίνονται από ήπιες αλλά εξαιρετικά διαδεδομένες καταστάσεις όπως λοιμώξεις του αναπνευστικού, του εσωτερικού του αυτιού, φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, δερματικό εξάνθημα γνωστό και ως οστρακιά, δερματικές λοιμώξεις όπως μολυσματικό κηρίο και κυτταρίτιδα, δηλαδή φλεγμονή της επιδερμίδας και του υποδόριου λίπους και οδοντικές παθήσεις έως σοβαρές, απειλητικές για τη ζωή όπως νεκρωτική απονευρωσίτιδα, ρευματικός πυρετός και πνευμονία.

Με την αυξανόμενη αντίσταση στα αντιβιοτικά, λόγω της υπερβολικής και αναίτιας χρήσης τους, είναι επιτακτική ανάγκη για νέες στρατηγικές για την αντιμετώπιση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων. Η ανάπτυξη αυτών των νέων στρατηγικών βασίζεται στη βελτιωμένη γνώση των τρόπων με τους οποίους ο στρεπτόκοκκος αλληλοεπιδρά και προκαλεί ασθένειες στους ανθρώπους.

Ο στρεπτόκοκκος Α μολύνει μόνο τους ανθρώπους, με περίπου το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας να είναι φορείς ενώ προκαλεί περισσότερους από μισό εκατομμύριο θανάτους παγκοσμίως ανά έτος.

Γνωρίζουμε για τα βακτήρια για περισσότερα από 100 χρόνια και ήταν μια κύρια αιτία παιδικού θανάτου κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα. Αλλά είναι λιγότερο απειλή για τη δημόσια υγεία από τότε που αναπτύχθηκαν αντιβιοτικά φάρμακα για τη θεραπεία του. Στη δεκαετία του 1980, ένας τύπος στελέχους στρεπτόκοκκου Α που ονομάζεται «Μ1» εμφανίστηκε ως η κύρια αιτία διεισδυτικών λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο Α σε περιβάλλοντα υψηλού εισοδήματος.

Την τελευταία δεκαετία, έχει αναφερθεί επανεμφάνιση λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο Α στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα.

Η σοβαρή λοίμωξη είναι σπάνια αλλά όταν συμβεί, το ποσοστό θνησιμότητας μπορεί να φτάσει το 20% των μολυσμένων ατόμων.

Ποιο είναι το πιο κοινό στέλεχος στρεπτόκοκκου για τον άνθρωπο;

Η ανθρώπινη νόσος συνδέεται συχνότερα με τους στρεπτόκοκκους της ομάδας Α. Η οξεία στρεπτοκοκκική νόσος της ομάδας Α είναι τις περισσότερες φορές μια λοίμωξη του αναπνευστικού (φαρυγγίτιδα ή αμυγδαλίτιδα) ή μια λοίμωξη του δέρματος (πυόδερμα).

Τα στρεπτοκοκκικά βακτήρια της ομάδας Α προκαλούν ασθένειες που κυμαίνονται από στρεπτοκοκκικό πονόλαιμο (στρεπτοκοκκικός λαιμός) έως νεκρωτική απονευρωσίτιδα (ασθένεια που τρώει σάρκα). Μπορούν επίσης να προκαλέσουν οστρακιά, ρευματικό πυρετό, επιλόχειο (μετά τον τοκετό) πυρετό και σύνδρομο τοξικού σοκ στρεπτοκοκκικού.

Υπάρχουν νέα στελέχη στρεπτόκοκκου απειλητικά για τον άνθρωπο;

Η παραλλαγή M1UK του στρεπτόκοκκου Α αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2019 και αναγνωρίστηκε μελετώντας την αλληλουχία DNA για τον εντοπισμό αλλαγών στη γενετική σύνθεση ενός οργανισμού.

Οι βρετανοί επιστήμονες εντόπισαν ότι η παραλλαγή M1UK παράγει έως και πέντε φορές περισσότερη ειδική τοξίνη στρεπτόκοκκου Α από το προηγούμενο στέλεχος Μ1. Αυτή η τοξίνη σχετίζεται με την ανάπτυξη του διεισδυτικού στρεπτόκοκκου Α βραχυκυκλώνοντας το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή ενώ μπορεί να είναι πιο μεταδοτικός.

Παράλληλα, υπάρχει αύξηση των κρουσμάτων του διεισδυτικού στρεπτόκοκκου Α στη Νέα Νότια Ουαλία, το Κουίνσλαντ και τη Δυτική Αυστραλία, Ολλανδία, Σουηδία.

Που εντοπίζεται ο στρεπτόκοκκος;

Ο στρεπτόκοκκος Α είναι ένα κοινό βακτήριο που μεταφέρεται από τους ανθρώπους κυρίως στο λαιμό τους. Μπορεί να προκαλέσει ήπιες ασθένειες όπως πονόλαιμο, οστρακιά, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει πολλαπλή λοίμωξη διαφορετικών οργάνων και να οδηγήσει σε σήψη. Οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο Α μπορεί να οδηγήσουν σε άλλες σοβαρές καταστάσεις, όπως ο οξύς ρευματικός πυρετός και η ρευματική καρδιοπάθεια.

Ο στρεπτόκοκκος βρίσκεται στο ρινοφάρυγγα και στο δέρμα. Ποσοστό περίπου 5% των υγιών ατόμων έχουν το μικρόβιο αυτό στο λαιμό τους χωρίς να έχουν λοίμωξη (υγιείς φορείς). Τους χειμερινούς μήνες οι υγιείς φορείς φθάνουν το 20%. Ο στρεπτόκοκκος δεν επιβιώνει στο εξωτερικό περιβάλλον.

Πώς μεταδίδεται ο Στρεπτόκοκκος;

Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μεταδίδεται μέσω

• των μολυσμένων σταγονιδίων από τις εκκρίσεις ασθενών
• της επαφής με επιμολυσμένες επιφάνειες
• της επαφής με μολυσμένες πληγές στο δέρμα των ασθενών και
• από υγιείς φορείς του βακτηρίου.

Όπως σημειώνει ο ΕΟΔΥ, ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από άτομα που είναι συμπωματικά και νοσούν, παρά από υγιείς φορείς του βακτηρίου.

Συμπτώματα στρεπτόκοκκου

Ο πονόλαιμος που προκαλείται από τον στρεπτόκοκκο Α είναι διαφορετικός από τον απλό πονόλαιμο. Οι ασθενείς μπορεί να αισθάνονται έντονο πόνο κατά την κατάποση, αλλά και να εμφανίζουν πυρετό και οίδημα στις αμυγδαλές τους ή εμφανίζουν λευκές κηλίδες ή ραβδώσεις με πύον στο λαιμό.

Τα πρώτα σημάδια της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης μπορεί να είναι συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της γρίπης, όπως υψηλός πυρετός, πονόλαιμος και πρησμένοι αδένες στο λαιμό. Ένα εξάνθημα εμφανίζεται από 12 έως 48 ώρες αργότερα, το οποίο ξεκινά από το στήθος και το στομάχι και στη συνέχεια εξαπλώνεται. Μια λευκή επίστρωση εμφανίζεται επίσης στη γλώσσα που ξεφλουδίζει, αφήνοντάς την κόκκινη, πρησμένη και καλυμμένη με μικρά εξογκώματα, η οποία συχνά αποκαλείται «γλώσσα φράουλα».

Σπανίως, ο στρεπτόκοκκος Α μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια όταν τα βακτήρια εισέλθουν σε μέρη του σώματος που συνήθως είναι απαλλαγμένα απ΄αυτά. Αυτό ονομάζεται διεισδυτική στρεπτοκοκκική νόσος της ομάδας Α.

Διάγνωση

Υπάρχουν διάφορες  εξετάσεις για  τη διάγνωση της  λοίμωξης από  τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α ανάλογα με την κλινική εικόνα του ασθενούς. Για παράδειγμα η στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα μπορεί γρήγορα να διαγνωσθεί με καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος καθώς επίσης και με ένα ταχύ τεστ ανίχνευσης του αντιγόνου του στρεπτοκόκκου, γνωστό ως step test και τέλος με τη χρήση της ευαίσθητης μεθόδου PCR για στρεπτόκοκκο.

Θεραπεία

Για τη θεραπεία της στρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας συνήθως  χορηγείται πενικιλίνη. Εναλλακτικά χορηγούνται αμπικιλλίνη ή αμοξυκιλλίνη.
Μερικές φορές η θεραπεία αποτυγχάνει και χορηγούνται κατόπιν ιατρικών οδηγιών άλλα αντιβιοτικά. Το ίδιο ισχύει όταν τα άτομα είναι αλλεργικά στην πενικιλίνη.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.

Προφύλαξη

Μετά τη λοίμωξη δημιουργούνται προστατευτικά αντισώματα. Επειδή όμως υπάρχουν πολλοί τύποι του μικροβίου στην ουσία δεν υπάρχει πλήρης ανοσία στις νέες λοιμώξεις. Ωστόσο με την πάροδο της ηλικίας η συχνότητα των λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο μειώνεται αισθητά.

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εμβόλιο, γίνονται όμως προσπάθειες για την παρασκευή του. Για την προφύλαξη πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προσωπικής υγιεινής. Η χρήση μαντηλιού κατά το βήχα και το φτάρνισμα μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης του μικροβίου.

Τα χέρια πρέπει να πλένονται μετά από το φτάρνισμα ή το βήχα, καθώς και πριν από το φαγητό.
Άτομα με φαρυγγίτιδα ή λοιμώξεις στο δέρμα πρέπει να συμβουλεύονται αμέσως γιατρό.