Η γήρανση του δέρματος προκαλείται τόσο από εξωγενείς παράγοντες όσο και κληρονομικούς. Η διάγνωση της προδιάθεσης γήρανσης του δέρματος αφορά όλους τους παράγοντες και μας βοηθάει στο να έχουμε μια στοχευμένη θεραπεία ή προστασία ώστε το δέρμα να παραμείνει λαμπερό.
Η γήρανση του δέρματος έχει χωριστεί σε διάφορες κατηγορίες και οφείλεται στους παρακάτω παράγοντες.
ΦΩΤΟΓΗΡΑΝΣΗ
Η φωτογήρανση αναφέρεται στη γήρανση του δέρματος που οφείλεται στην έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία (UV) καθόλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Παρότι η φωτογήρανση μπορεί να επηρεάζεται από εξωγενείς (περιβαλλοντικούς) παράγοντες όπως το κάπνισμα, όλα τα δέρματα που εκτίθενται στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι ευαίσθητα στη φωτογήρανση. Οι διαφορετικοί τύποι δέρματος ανταποκρίνονται διαφορετικά στο μαύρισμα επηρεάζοντας και την πιθανότητα εμφάνισης κηλίδων από τον ήλιο ή πανάδων. Άλλοι παράγοντες, όπως οι βιταμίνες και η διατροφή, μπορούν επίσης να επηρεάσουν την παραγωγή κολλαγόνου και την ικανότητα των κυττάρων του δέρματος να αναδομήσουν τις βλάβες που προκλήθηκαν από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία και μπορούν να επηρεάσουν και το βαθμό και το είδος της πιθανής φωτογήρανσης. Η καλύτερη άμυνα ενάντια στη φωτογήρανση είναι η κατανόηση των επιμέρους παραγόντων κινδύνου όπως οι γενετικοί παράγοντες, η σωστή διατροφή και ο περιορισμός της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία.
Ρυτίδες/ Διάσπαση Κολλαγόνου
Οι ρυτίδες είναι σημάδια που υποδηλώνουν τη γήρανση του δέρματος και προκαλούνται είτε από εγγενείς (π.χ γενετική, ορμονική κατάσταση και απόχρωση του δέρματος) είτε από εξωγενείς παράγοντες (π.χ. πέρασμα του χρόνου, βαρύτητα, χρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, κατάχρηση αλκοόλ και κάπνισμα). Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στα κύτταρα του δέρματος προωθώντας τη διάσπαση των υποστηρικτικών δομών του όπως το κολλαγόνο, ουσία σημαντική για την ανάπλαση του δέρματος.
Όσον αφορά το γενετικό υπόβαθρο της εμφάνισης ρυτίδων, γενετικές παραλλαγές στα γονίδια MMP1 και STXBP5L έχουν συσχετιστεί με την παρουσία έντονων ρυτίδων.
Ανταπόκριση Μαυρίσματος
Το μαύρισμα ουσιαστικά είναι η παραγωγή μελανίνης από το δέρμα ως αντίδραση στην υπεριώδη ακτινοβολία που έχει ως αποτέλεσμα τον χρωματισμό του δέρματος . Η ανταπόκριση στο μαύρισμα ποικίλλει μεταξύ ατόμων και μπορεί να έχει και θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του δέρματος.
Πολλαπλά αλληλόμορφα γονίδια, όπως τα MC1R, SLC45A2, το SLC24A5 και το TYR σχετίζονται με μειωμένη απόκριση στο μαύρισμα. Οι γενετικές παραλλαγές στο γονίδιο MC1R έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στην ανταπόκριση στο μαύρισμα, πιο συγκεκριμένα τα άτομα που φέρουν αυτές τις παραλλαγές τείνουν να παρουσιάζουν ανοιχτόχρωμο δέρμα.
Κηλίδες από τον ήλιο
Οι κηλίδες από τον ήλιο, ή αλλιώς ηλιακές φακίδες, είναι μελαγχρωματικές μεγέθους που κυμαίνεται από μερικά χιλιοστά έως εκατοστά σε διάμετρο και μπορεί χρωματικά να εμφανίζονται από ανοιχτό κίτρινο έως καφέ.
Οι κηλίδες αυτές προκαλούνται από τοπική ανάπτυξη κυττάρων του δέρματος που παράγει μελανίνη ως ανταπόκριση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Οι ηλιακές κηλίδες είναι σημάδια δερματικής βλάβης και γήρανσης και σχετίζονται μερικές φορές με το μελάνωμα. Γενετικές παραλλαγές στα γονίδια MC1R και IRF4 έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κηλίδων από τον ήλιο.
ΦΑΚΙΔΕΣ
Οι φακίδες, γνωστές και ως εφελίδες, είναι αβλαβείς υπερμελάγχρωμες κηλίδες με ευδιάκριτα όρια που εμφανίζονται συχνότερα στο πρόσωπο, το λαιμό, το στήθος και τα χέρια. Οι φακίδες είναι αποτέλεσμα αυξημένης παραγωγής της χρωστικής μελανίνης στο δέρμα.
Σχετίζονται με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μειωμένη απόκριση στο μαύρισμα καθώς και με μεγαλύτερη πιθανότητα ηλιακού εγκαύματος και εμφάνισης κηλίδων από τον ήλιο. Επίσης σχετίζεται με την πιθανότητα εμφάνισης κακοήθους μελανώματος και μη μελανωματικών καρκίνων του δέρματος.
Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση των φακίδων με παραλλαγές των γονιδίων IRF4 και MC1R.
ΚΥΤΤΑΡΙΤΙΔΑ
Η κυτταρίτιδα , γνωστή και ως όψη πορτοκαλιού του δέρματος, αναφέρεται στην ανώμαλη επιφάνεια του δέρματος εξαιτίας του ινώδους ιστού και του λίπους που συσσωρεύεται κάτω από τα ανώτερα στρώματα του δέρματος.
Η γενετική προδιάθεση, οι ορμονικές διαταραχές, το φύλο, η εθνικότητα, η ηλικία και οι αυξομειώσεις βάρους συμβάλλουν στον κίνδυνο εμφάνισης κυτταρίτιδας.
Γενετικά η ανάπτυξη κυτταρίτιδας έχει συσχετιστεί με παραλλαγές των γονιδίων ACE και HIF1A.
ΡΑΓΑΔΕΣ
Οι ραγάδες γνωστές και ως striae distensae εμφανίζονται αρχικά σαν κόκκινες ή μωβ γραμμές στο δέρμα και αργότερα εμφανίζουν ένα λευκό ή ασημί χρώμα.
Το μηχανικό τέντωμα του δέρματος λόγω της απότομης αύξησης ή απώλειας του βάρους, της εγκυμοσύνη και των ορμονικών αλλαγών μπορεί να προκαλέσει αυτά τα σημάδια.
Μεταλλάξεις των γονιδίων ELN, SRPX, HMCN1 και ΤΜΕΜ18 έχει αποδειχθεί ότι συσχετίζονται με την ανάπτυξη ραγάδων.
ΚΙΡΣΟΙ
Οι κιρσοί είναι σκούρες μωβ και μπλε φλέβες κάτω από το δέρμα στο πίσω μέρος των ποδιών και συνήθως εμφανίζονται περιπλεκόμενοι και διογκωμένοι σαν κορδόνια.
Οι κιρσοί απασχολούν το 1/3 του πληθυσμού παγκοσμίως. Οι κιρσοί μπορούν να προκαλέσουν πόνο, κνησμό ή σοβαρότερες καταστάσεις, όπως φλεβική εξέλκωση και φλεβική θρόμβωση.
Συνήθως οι κιρσοί είναι γενετικά κληρονομούμενοι. Οι γενετικές παραλλαγές του γονιδίου MTHFR έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης κιρσών.
Δερματίτιδα εξ επαφής
Η δερματίτιδα εξ επαφής είναι η πιο κοινή ασθένεια του δέρματος που συσχετίζεται άμεσα με την εργασία οδηγεί σε επαγγελματική ανικανότητα και μειωμένη ποιότητα ζωής.
Υπάρχουν 2 βασικοί τύποι δερματίτιδας : η αλλεργική και η ερεθιστική.
Ένα υψηλό ποσοστό ατόμων που νόσησαν από τη δερματίτιδα είναι άτομα που δουλεύουν στη βιομηχανία υγείας, φροντίδας δέρματος και ομορφιάς, στη βιομηχανία του φαγητού και τη βιομηχανία μετάλλων.
Συγκεκριμένες παραλλαγές του γονιδίου της φιλαγκρίνης (FLG) οδηγούν στη μείωση ή την απώλεια της πρωτεΐνης φιλαγκρίνης, με αποτέλεσμα την αυξημένη ευαισθησία σε χρόνια δερματίτιδα και ευαισθητοποίηση στην επαφή με μέταλλα όπως π.χ το νικέλιο.
Η φιλαγκρίνη είναι σημαντική στη διατήρηση της δομής του εξωτερικού στρώματος του δέρματος που είναι γνωστή ως επιδερμίδα και συμμετέχει σε φλεγμονώδες αντιδράσεις.
Παράγοντες υγρασίας του δέρματος και ξηροδερμία
Όταν τα κύτταρα του δέρματος δεν ενυδατώνονται σωστά , το ξηρό δέρμα μπορεί να εμφανίσει μείωση της ελαστικότητας του δέρματος και τη δημιουργία ρυτίδων, ραγάδων ή ξεφλουδίσματος.
Το ξηρό δέρμα γνωστό και ως ξηροδερμία είναι μια κατάσταση που παρουσιάζει τραχιά επιφάνεια και φαγούρα στο δέρμα (που κάποιες φορές είναι επώδυνη) με απολέπιση και μικρορωγμές που εμφανίζονται σε όλες τις ηλικίες.
Οι περισσότερο σοβαρές μορφές ξηροδερμίας μπορεί να κληρονομηθούν και εμφανίζονται συνήθως μέχρι την παιδική ηλικία.
Ορισμένες παραλλαγές του γονιδίου FLG οδηγούν στη μείωση ή την απώλεια της πρωτεΐνης φιλαγκρίνης. Η φιλαγκρίνη είναι σημαντική στη συντήρηση και τη δομή του εξωτερικού τμήματος του δέρματος, γνωστή και ως επιδερμίδα. Ορισμένες μεταλλάξεις της φιλαγκρίνης (FLG) βρίσκονται σε άτομα που παρουσιάζουν δερματικές φλεγμονώδεις διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της ατοπικής δερματίτιδας και της εξ επαφής δερματίτιδας.
Αντιοξειδωτική Απόκριση
Η αντιοξειδωτική απόκριση είναι μια φυσική ικανότητα του σώματός μας να αποτοξινώνει και να εξουδετερώνει επιβλαβείς παράγοντες όπως υπεριώδεις (UV) ακτίνες, περιβαλλοντικούς ρύπους και τοξίνες που παράγονται από το σώμα. Το οξειδωτικό στρες εμφανίζεται όταν η αντιοξειδωτική απόκριση εξασθενεί και αποτελεί σημαντικό παράγοντα γήρανσης του δέρματος. Το οξειδωτικό στρες οδηγεί σε διάσπαση του κολλαγόνου του δέρματος που παρέχει δομική υποστήριξη στο δέρμα, αλλάζει τον κύκλο της κυτταρικής αναγέννησης και προκαλεί βλάβη στο DNA που προκαλεί φλεγμονή στο δέρμα.
Οι γενετικές παραλλαγές που κωδικοποιούν τα αντιοξειδωτικά ένζυμα συμπεριλαμβανομένων των SOD2, GPX1, CAT και NQ01, που έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο γήρανσης του δέρματος που προκαλείται από οξειδωτικό στρες ή μειωμένη αντιοξειδωτική απόκριση
Προστασία γλυκοζυλίωσης
Η γλυκοζυλίωση είναι μια διαδικασία κατά την οποία τα μόρια σακχάρου συνδέονται χημικά με πρωτεΐνες (π.χ ελαστίνη και κολλαγόνο), λιπίδια και νουκλεϊκά οξέα στα κύτταρα του δέρματος. Αυτά τα παράγωγα γλυκοζυλίωσης είναι γνωστά ως προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης και εμπλέκονται στην επιταχυνόμενη γήρανση του δέρματος και σε φλεγμονή οδηγώντας σε χαλαρωμένο, ραγισμένο και αραιωμένο δέρμα.
Τα προϊόντα αυτά συσσωρεύονται όσο αυξάνεται η ηλικία και γίνονται πιο επιβλαβή σε συνδυασμό με την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία.
Γενετικές παραλλαγές στα γονίδια AGER και GLO1 σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα προϊόντων προχωρημένης γλυκοζυλίωσης τόσο σε υγιή όσο και σε διαβητικά άτομα.
Έλλειψη Β2
Η βιταμίνη Β2 (ριβοφλαβίνη) είναι πολύ σημαντική για το μεταβολισμό των υδατανθράκων, του λίπους και των πρωτεϊνών. Η έλλειψη Βιταμίνης Β2 μπορεί να οδηγήσει σε δερματικές καταστάσεις όπως οι φλεγμονές στο ακριανό σημείο που ενώνονται τα χείλη και τη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.
Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β2 έχουν συσχετιστεί με αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης, η οποία στη συνέχεια μπορεί να επηρεάσει τη γήρανση του δέρματος μειώνοντας το κολλαγόνο του δέρματος, τη φιμπριλίνη και την ελαστίνη, καθώς επίσης προκαλώντας τραυματισμό στα αιμοφόρα αγγεία του δέρματος.
Μια γενετική παραλλαγή στο γονίδιο MTHFR έχει συσχετιστεί με άτομα που τείνουν να έχουν αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης και είναι περισσότερο ευαίσθητη στις αλλαγές επιπέδων της βιταμίνης Β2.
Έλλειψη φυλλικού οξέος
Η έλλειψη φυλλικού οξέος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο δερματικών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της ψωρίασης, της βαθιάς φλεβικής θρόμβωσης, της στοματικής ατροφίας και του γερασμένου δέρματος.
Το αυξημένο επίπεδο ομοκυστεΐνης είναι δείκτης έλλειψης φυλλικού οξέος, συσχετίζεται άμεσα με τη γήρανση του δέρματος λόγω της μείωσης του κολλαγόνου, φιμπριλίνης και της ελαστίνης.
Διατροφικοί και γενετικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν τα επίπεδα φυλλικού οξέος στον οργανισμό.
Γενετικές παραλλαγές στο γονίδιο MTHFR σχετίζονται με άτομα που παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα φυλλικού οξέος στο πλάσμα. Επιπλέον, αυτές οι παραλλαγές έχουν επίσης συσχετιστεί με τους κιρσούς.